Azerbaycan Xalq musiqisinin esaslari

A. «Şüştər» ladı səsqatarının diapazonu

1/2 — 1 — 1/2 formulu üzrə qurulmuş və ayrı birləşmiş (alt tetraxordun dördüncü pərdəsilə üst tetraxordun birinci pərdəsi arasında artırılmış sekunda intervalı əmələ gəlir) iki bərabər tetraxord «Şüştər» ladının səsqatarını əmələ gətirir.

Bu səsqatarında üst tetraxordun ikinci pərdəsi ladın mayəsidir.
Birinci oktavadakı do səsi mayə olarsa, «Şüştər» ladının səsqatarı bu şəkildə olar:

Bu səsqatarı ardıcıl xalis kvintalar sırasından ibarətdir.

B. Pərdələrin lad vəzifələri və onların sıçrayış imkanları

Yuxarıda göstərilən səsqatarında pərdələrin lad vəzifələri və onların sıçrayış imkanları belə olur:

Səsqatarının birinci pərdəsi mayənin alt sekstası (tersiyanın dönməsi) vəzifəsini görür. Bu pərdədən mayənin alt kvartasına sıçrayış etmək olar.

Səsqatarının ikinci pərdəsi mayə alt sekstasının üst aparıcı tonu vəzifəsini görür. Bu pərdədən mayənin alt tersiyasına sıçrayış etmək olar.

Səsqatarının üçüncü pərdəsi: 1) mayənin alt kvartası və 2) tamamlayıcı pərdə olmaq üzrə iki vəzifə daşıyır. Bu pərdədən mayəyə və onun üst aparıcı tonuna sıçrayış etmək olar.

Səsqatarının dördüncü pərdəsi həm mayənin alt kvartasının üst aparıcı tonu, həm də mayənin alt tersiyası vəzifəsini görür. Bu pərdədən yuxarıya doğru mayəyə, aşağıya doğru isə mayə alt sekstasının üst aparıcı tonuna sıçrayış etmək olar.

Səsqatarının beşinci pərdəsi mayənin alt aparıcı tonu vəzifəsini görur. Bu pərdədən yuxarıya doğru mayənin üst aparıcı tonuna, aşağıya doğru isə mayənin alt kvartasına sıçrayış etmək olar.

Səsqatarının altıncı pərdəsi səsqatarının mayəsi vəzifəsini görür. Bu pərdədən mayənin üst mediantasına, alt tersiyasına və alt kvartasına sıçrayış etmək olar.

Səsqatarının yeddinci pərdəsi mayənin üst aparıcı tonu vəzifəsini görur. Bu pərdədən mayənin alt aparıcı tonuna və alt kvartasına sıçrayış etmək olar.