İKİNCİ HİSSƏ

XALQ ÜSLUBUNDA AZƏRBAYCAN LADLARINDA MUSİQİ BƏSTƏLƏMƏK QAYDALARI

II. XALİS KVİNTALAR QURULUŞU

«Manəndi-müxalif»dən sonra «Hasar» şöbəsi gəlir. «Hasar» - «Çahargah»ın kvinta yuxarıya köçürülməsidir. Ona görə «Mayeyi-Çahargah»da yazılmış melodiyanı kvinta yuxarıya köçürmək olar. Ancaq «Hasar» şöbəsi üçün başqa bir mövzunun (əlavə mövzu kimi) seçilməsi məsləhət görülür. «Hasar»ın melodiyasını onun mayəsindən (əvvəlki kvintadan) başlamaq daha yaxşı olar. Birinci ifadəni ikinci xanənin əvvəlində, cavabverici ifadəni dördüncü xanənin əvvəlində olmaq üzrə hər ikinsini həmin mayədə qurtarmaq məsləhət görülür. Cavabverici cümlə səkkizinci xanənin əvvəlində yenə «Hasar»ın mayəsində qurtarır.

«Hasar»a misal:

«Hasar»dan sonra «Müxalif» şöbəsi gəlir. Mayə kvintasının üst aparıcı tonu ilə kvintanın özü arasında vəzifə dəyişikliyi əmələ gəlir, yəni əvvəldən sabit olmayan üst aparıcı ton sabit mayəyə, amma əvvəldən sabit olan kvinta sabit olmayan alt aparıcı tona çevrilir. Birinci ifadə ikinci xanənin və cavabverici ifadə dördüncü xanənin əvvəlində mayə ilə qurtarır. Səkkizinci xanənin əvvəlində birinci cümlənin variantı da bu mayə ilə qurtarır.

Sonra cavabverici cümlə gəlir ki, bu da yeni mayənin (kvarta mayəli «Çahargah») alt mediantasında qurtarır. Bundan sonra daha geniş, sekvensiyalardan istifadə olunmuş cümlə gəlir ki, bu da «Çahargah»ı kvarta yuxarı mayədən öz əsas mayənin özünə gətirir salır.

Sonrakı şöbə «Mənsuriyyə»dir. Bu şöbə də «Mayeyi-Çahargah»ın bir oktava yuxarı köçürülməsidir. «Mənsuriyyə» yeni melodiya bəstələnməsini yox, «Mayeyi-Çahargah»ın bir oktava yuxarı köçürülməsini tələb edir. Bundan sonra sekvensiyavarı hərəkətlə əvvəlki hala qayıtmaq və «Mayeyi-Çahargah» melodiyasını təkrar etmək tələb olunur.

Aşağıdakı hava «Çahargah» ladında bəstələnmişdir:

[ Cahargah: səhifələr 1 2 3 ]

| Şüştər | Çahargah |